Ngày 16 tháng 06 năm , Nhóm NCM Quy hoạch không gian lãnh thổ sử dụng đất đai và môi trường đã tổ chức buổi seminar khoa học với chủ đề:“Sử dụng các phương pháp nghiên cứu trong công tác quy hoạch sử dụng đất” do PGS.TS. Đỗ Văn Nhạ - Trưởng Bộ môn quy hoạch đất đai - trình bày. Tham dự buổi seminar là sự có mặt của các thầy cô giảng viên thuộc nhóm NCM Quy hoạch không gian lãnh thổ sử dụng đất đai và môi trường - khoa Tài nguyên và Môi trường.
    |
 |
| Các nhà khoa học đã thảo luận về vai trò, nội dung các phương pháp tiếp cận, phương pháp nghiên cứu cụ thể có thể được sử dụng trong công tác quy hoạch sử dụng đất các cấp. |
Toàn văn bài seminar:
Quy hoạch sử dụng đất có vai trò quan trọng trong việc phân bổ quĩ đất đai hợp lý cho các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội và tổ chức quản lý sử dụng quỹ đất theo phương án đã được phê duyệt. Trong thực tế, có nhiều cách tiếp cận, nhiều phương pháp có thể được sử dụng để xây dựng phương án Quy hoạch sử dụng đất hợp lý nhất với từng thời kỳ và từng địa phương. Sử dụng các phương pháp tiếp cận, phương pháp cụ thể nó thể hiện được năng lực của đội ngũ các nhà quy hoạch, khả năng ứng dụng những tiến bộ khoa học công nghệ trong công tác quy hoạch sử dụng đất. Một số phương pháp tiếp cận và phương pháp cụ thể sau được sử dụng trong công các quy hoạch sử dụng đất:
1. Phương pháp tiếp cận trong quy hoạch sử dụng đất
a. Tiếp cận hệ thống: Tiếp cận tổng hợp và hệ thống là quan điểm tiếp cận xuyên suốt trong mọi giai đoạn quy hoạch sử dụng đất. Cấp quốc gia - cấp tỉnh – cấp xã là cấu trúc không gian lãnh thổ phải được thể hiện cả về nội dung nghiên cứu lẫn phương pháp tiếp cận. Tiếp cận này nhằm xây dựng một hệ thống tư liệu đầy đủ, đồng bộ, chi tiết về đặc điểm tự nhiên, liên kết vùng, biến đổi khí hậu, điều kiện kinh tế - xã hội và môi trường, hiện trạng sử dụng đất.
b. Tiếp cận phát triển bền vững: Phát triển bền vững là một phương thức phát triển kinh tế - xã hội nhằm giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội và bảo vệ môi trường với mục tiêu đáp ứng tốt hơn các nhu cầu của thế hệ hiện tại đồng thời không gây trở ngại cho việc đáp ứng nhu cầu của các thế hệ mai sau. Trên thực tế, phát triển bền vững không dễ dàng đạt được vì yếu tố phát triển luôn thay đổi, thậm chí thay đổi rất nhanh so với khả năng điều chỉnh.
c. Tiếp cận liên ngành, liên vùng: Quy hoạch sử dụng đất là khoa học tổng hợp có tính liên ngành và liên vùng cao bởi không có một ngành kinh tế hay lĩnh vực khoa học kĩ thuật nào là không gắn liền với đất đai. Có thể nói quy hoạch không gian sử dụng đất là bản thiết kế thể hiện sự tích hợp và mối quan hệ tương tác giữa các ngành hay các vùng lãnh thổ. Do đó, sự độc lập của các ngành kinh tế hay lĩnh vực khoa học, kĩ thuật,… chỉ mang tính tương đối.
2. Phương pháp nghiên cứu trong quy hoạch sử dụng đất
a. Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu: Phương pháp nhằm thu thập, hệ thống hoá, xử lý, phân tích, đánh giá các tài liệu, số liệu sẵn có từ các cơ quan Trung ương và các tỉnh thuộc khu vực nghiên cứu theo định hướng các nội dung quy hoạch sử dụng đất.
b. Phương pháp điều tra, khảo sát thực địa: Các phương pháp khảo sát và điều tra thực địa nhằm thu thập, bổ sung, cập nhật và đánh giá lại các số liệu tại các khu vực, tuyến, điểm nghiên cứu được lựa chọn để xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu về đặc điểm điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, cảnh quan, hiện trạng sử dụng đất, hiện trạng phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch sử dụng đất,….
c. Phương pháp bản đồ, viễn thám và GIS: Xác lập sự đồng nhất hay phân dị lãnh thổ của các nhân tố cảnh quan cũng như việc thể hiện chúng thì sử dụng bản đồ là phương pháp ưu thế nhất. Bởi bản đồ có khả năng thể hiện rõ nhất, trực quan nhất các đặc trưng không gian của các đối tượng nghiên cứu. Ngoài ra, phương pháp bản đồ còn là phương pháp duy nhất thể hiện sự phân bố không gian các phương án quy hoạch và thiết kế lãnh thổ, đồng thời giúp cho các nhà quản lý đưa ra những quyết định về tổ chức sử dụng lãnh thổ một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn nhiều so với việc đọc các bảng biểu thống kê.
e. Phương pháp phân tích SWOT: SWOT là phương pháp phân tích điểm Mạnh (Strengths), điểm Yếu (Weaknesses), Cơ hội (Opportunities) và Thách thức (Threats) của các dữ liệu được tổ chức theo một thứ tự logic, được trình bày dễ hiểu, thuận lợi cho việc thảo luận và dễ dàng cho việc ra quyết định. Đây là một công cụ quan trọng cho phép kết hợp các yếu tố bên trong (điểm mạnh, điểm yếu) và bên ngoài (cơ hội, thách thức) để đưa ra chiến lược sử dụng đất gắn với phát triển kinh tế xã hội theo bốn loại chiến lược sau: chiến lược điểm mạnh - cơ hội (SO), chiến lược điểm mạnh - thách thức (ST), Chiến lược điểm yếu - cơ hội (WO), Chiến lược điểm yếu - thách thức (WT).
f. Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình lập quy hoạch sử dụng đất sẽ tổ chức các buổi hội thảo nhằm trao đổi các thông tin về lý luận cũng như thực tiễn với các chuyên gia giàu kinh nghiệm về lĩnh vực có liên quan từ góc độ của các khoa học khác nhau. Các ý kiến góp ý của các chuyên gia góp phần định hướng cách giải quyết vấn đề để đạt được mục tiêu và sản phẩm của quy hoạch sử dụng đất.
g. Phương pháp dự báo, dự tính: bao gồm dự báo nhu cầu sử dụng đất; dự báo, dự tính các yếu tố ảnh hưởng đến nội dung quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, cấp xã.
h. Phương pháp tham vấn cộng đồng: Tham vấn công đồng có ý nghĩa rất quan trọng đối với công tác quy hoạch sử dụng đất, nó liên quan đến quyền lợi của người dân. Tham vấn cộng đồng là tham vấn ý kiến các bên liên quan đến vấn đến quy hoạch sử dụng đất
Tóm lại, có rất nhiều phương pháp tiếp cận và phương pháp cụ thể khác nhau có thể sử dụng trong công tác quy hoạch sử dụng đất. Việc vận dụng, kết hợp các phương pháp này với nhau quyết định đến chất lượng của phương án quy hoạch sử dụng đất. Khi áp dụng cũng cần quan tâm nghiên cứu đến khả năng, điều kiện vận dụng hợp lý để tăng hiệu quả của từng phương pháp.
Tài liệu tham khảo
1. Navel Z., & A.Lieberman (1984). Landscape ecology: Theory and application. New York, USA. Springer-verlag.
2. Forman R.T.T., & M.Godrom (1986). Landscape eclogy. New York, USA, Wiley.
3. Bryson.J.M., Crosby. B.C, & Stone.M.M (2006). The design and Implêmntation of Cross-Sector Collaborations: Propositions from the literature. Public Administration Review, 66 (S1) 44-55.
4. FAO (1993). Land evaluation.
PGS.TS. Đỗ Văn Nhạ - BM Quy hoạch đất đai