Bàn cách giải cứu hệ sinh thái môi trường nông thôn

Môi trường ở nông thôn đang chịu nhiều sức ép.

Đối mặt với nhiều thách thức cộng hưởng

PGS.TS Trần Trọng Phương - Trưởng Khoa Tài nguyên và Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho biết, sự cộng hưởng của những tác động tiêu cực từ tự nhiên và nhân tạo đã và đang tạo ra những khó khăn, thách thức lớn cho quá trình phát triển bền vững nông nghiệp, nông thôn nước ta.

Trong đó, phải kể tới sự gia tăng phát sinh các nguồn chất thải gây ô nhiễm môi trường; sự thu hẹp đất canh tác do chuyển đổi mục đích sử dụng đất; mất đa dạng sinh học học nông nghiệp; quá trình ly nông, ly hương...

Trong bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên vươn mình, sự ảnh hưởng mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và thời đại công nghệ số đã mở ra những cơ hội lớn để nông nghiệp, nông thôn nước ta đổi mới, phát triển và vươn tầm thế giới.

"Nguồn nhân lực chất lượng cao luôn đóng vai trò then chốt, quyết định trong việc chuyển đổi sản xuất nông nghiệp từ quy mô nhỏ lẻ sang quy mô lớn, từ sản xuất thiếu bền vững sang sản xuất xanh, ít phát thải và thân thiện với môi trường”, PGS. TS Phương nói.

Toàn cảnh hội thảo khoa học quốc gia “Môi trường nông nghiệp, nông thôn và Phát triển bền vững”

Hệ sinh thái nông thôn “mỏng manh”

Nghiên cứu về môi trường sinh thái nông thôn, ông Nguyễn Thanh Lâm và Võ Hữu Công (Khoa Tài nguyên và Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam) nhận định, môi trường sinh thái nông thôn ở Việt Nam đang có nhiều tín hiệu đáng báo động liên quan đến thay đổi cảnh quan môi trường sinh thái, thâm canh nông nghiệp và ô nhiễm môi trường, vấn đề di cư và lao động nông thôn.

Hệ sinh thái nông thôn rất mỏng manh đang phải chịu áp lực từ phát triển kinh tế xã hội, thiên tai và biến đổi khí hậu. Những trăn trở đã được đề cập đến các hệ lụy từ sản xuất thiếu quy hoạch với hội chứng chạy theo đám đông, hiệu quả kinh tế và sức khỏe người sản xuất và tiêu dùng.

Theo nhóm nghiên cứu, người dân sản xuất ồ ạt và thiếu quy hoạch đã dẫn đến khủng hoảng đầu ra của sản phẩm nông nghiệp. “Hội chứng đám đông” đã từng xảy ra đối với dưa hấu, củ cải, thanh long và thịt lợn.

Hậu quả là cảnh quan những cánh đồng xác xơ, nông sản rụng đầy gốc nhưng người dân không buồn thu hoạch và chuồng trại bỏ hoang đã dẫn đến các vấn đề vệ sinh môi trường.

Mặc dù Nhà nước và các tổ chức xã hội đã tổ chức các chương trình giải cứu nông sản nhưng hệ lụy đến môi trường sinh thái và đất canh tác còn kéo dài trong nhiều năm.

Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp như kiểm soát và giảm thiểu nguồn phát thải: áp dụng công nghệ sinh thái (đệm lót sinh học, hệ thống Biogas, hồ sinh học, SRI...).

Đặc biệt, cần quy hoạch không gian và cảnh quan nông thôn như duy trì khoảng không cho sản xuất, sinh hoạt và khả năng tiếp nhận nguồn thải (mặt nước, đồi núi).

Đây là bài toán cần được tính kỹ với sự tham gia của người dân và chuyên gia, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của sản xuất nông nghiệp và đảm bảo ổn định các yếu tố môi trường sinh thái nông thôn…

Chuyên gia, các nhà khoa học chia sẻ tại hội thảo.

Phát triển nông nghiệp xanh tại các đảo ven bờ

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những thách thức khắc nghiệt từ biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường và sự cạn kiệt tài nguyên, nông nghiệp xanh nổi lên như một giải pháp bền vững giúp cân bằng mục tiêu phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường trên các đảo ven bờ Việt Nam.

Chia sẻ với PV Tiền Phong, TS. Lê Xuân Sinh - Viện nghiên cứu Môi trường biển Xanh đã đưa ra một số giải pháp trọng tâm. Theo chuyên gia, trước tiên, cơ chế hợp tác công - tư - xã hội cần được thiết lập để chia sẻ nguồn lực giữa Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, hợp tác xã và cộng đồng địa phương, nhằm thu hút đầu tư vào chuỗi giá trị nông nghiệp xanh kết hợp du lịch sinh thái trên đảo.

Bên cạnh đó, các ưu đãi thuế, hỗ trợ tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh và bảo hiểm nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu sẽ khuyến khích doanh nghiệp và hợp tác xã ứng dụng công nghệ sạch, nâng cao trách nhiệm xã hội - môi trường và đảm bảo minh bạch trong toàn chuỗi sản xuất.

“Do đặc thù chi phí đầu tư trên đảo thường cao hơn so với đất liền, việc lập kế hoạch chi tiết và quản lý chặt chẽ ngân sách cho hạ tầng nông nghiệp xanh là hết sức cần thiết để tối ưu hóa chi phí, qua đó bảo đảm quá trình chuyển đổi nông nghiệp đi vào thực chất, bền vững và có lợi cho cộng đồng địa phương”, TS. Sinh nói.

Ngoài ra, cần áp dụng các phương thức canh tác hữu cơ phù hợp với điều kiện đặc thù của đảo nhằm đảm bảo cung cấp thực phẩm sạch và đồng thời tạo ra điểm nhấn thu hút du lịch.

Chọn giống cây trồng thích ứng tốt với khí hậu đảo và có giá trị kinh tế cao. Sử dụng các hệ thống nuôi trồng tiên tiến như hệ thống tuần hoàn khép kín để tối ưu hóa việc sử dụng đất và nước, đồng thời tích hợp các giải pháp năng lượng tái tạo để giảm thiểu tác động môi trường.

https://tienphong.vn/